Fagpressenytt

Då Produktivitetskommisjonen la fram rapporten sin om overgangen til kunnskapsøkonomien i februar, var beskjeden tydeleg: Vegen til produktivitet og konkurransekraft går gjennom forsking. Dessverre er norske forskingsmiljø for opptekne med å løyse samfunnsproblem på oppdrag frå departementa, og for lite opptekne av å klatre på siteringsindeksane, meinte kommisjonen. Dei tilrådde å avvikle sektorprinsippet, satse på toppforskarane og tone ned tematisk og politisk styrt forsking til fordel for den frie grunnforskinga som ikkje er underlagd andre krav enn høg vitskapleg kvalitet.

Berre eit par veker etterpå inviterte Forskingsrådet til konferanse om dei såkalla «store samfunnsutfordringane», eit omgrep som har funne vegen inn i stadig fleire forskingspolitiske dokument dei siste åra. Også her skal forskarane trå til, ikkje for å auke den nasjonale konkurransekrafta, men for å løyse dei store og kompliserte oppgåvene det internasjonale samfunnet må møte i fellesskap, dei som krev samarbeid og ikkje konkurranse, inkludering og ikkje spissing.

Ein kan bli forvirra av mindre.



Etterspør uventa kunnskap - Framifrå forsking blir ofte definert ved hjelp av mekanistiske måtar å måle vitskap på. I Nederland gjer mange institusjonar det svært godt på siteringsmål, men det kjem av at dei tilpassar seg presset for å publisere. Ein kan spørje om det eigentleg har så stor verdi, eller om ein burde ha eit vidare syn på vitskap, som noko kreativt, noko som gjev uventa kunnskap, seier Stefan Kuhlmann.

Han er professor i «Foundations of Science, Technology and Society» ved Universiteit Twente i Nederland, og er i Oslo som innleiar på Forskingsrådets konferanse. Der tok han til orde for at styresmaktene slett ikkje skal overlate forskinga til forskarane, men tvert imot bli meir aktive i forskingspolitikken - ikkje ved å detaljstyre, men ved å leggje til rette for nye møte mellom forskarar og andre samfunnsaktørar, og førebu seg på framtidas behov ved hjelp av strukturert debatt om moglege komplekse framtider. Alt for å løyse dei store utfordringane.



Klima kom først Dei store samfunnsutfordringane har gradvis blitt tema i forskingspolitikken, delvis med røter tilbake til den folkelege motstanden mot bioteknologi i nittiåra, då mange reagerte på at forskinga såg ut til å drive på for seg sjølv, isolert frå samfunnet.

- Men det var nok klimasaka som verkeleg sette det i gang, seier spesialrådgjevar i Nordisk institutt for studiar av innovasjon, forsking og utdanning (NIFU) og redaktør for fagbladet Forskningspolitikk, Egil Kallerud.

For eit par år sidan gjekk han, i lag med fleire europeiske kollegaer, gjennom ei mengd